ابوالقاسم اردوبادیمیرزا ابوالقاسم اردوبادی یا محمدقاسم اردوبادی (۱۲۷۴-۱۳۳۳ق)، فقیه، محدث، کلامی، قرآن‌پژوه و از علمای نجف در قرن چهاردهم هجری قمری بود. وی در تبریز و نجف تحصیل کرده و از شاگردان میرزا محمدحسن شیرازی بود. در مدّت اقامت در نجف، ارتباط او با تبریز و قفقاز و اردوباد پیوسته ادامه داشته و به فعالیت‌های علمی و فرهنگی اشتغال داشت که پاسخ به رساله ضدقرآنی در غالب کتاب الشهاب المبین و مناظرات با افراد بابی و مسیحی را می‌توان نام برد. از ایشان حدود پنجاه تالیف به زبان‌های فارسی، عربی و ترکی برجای مانده است. میرزا محمّدعلی اردوبادی فرزند و شاگرد این عالم بود. ۱ - معرفی اجمالیمیرزا ابوالقاسم اردوبادی یکی از بزرگان عرصۀ فقاهت، حدیث، کلام و قرآن‌پژوهی در نیمۀ اوّل قرن چهاردهم بوده که در نجف می‌زیست. وی علی‌رغم آن‌که نزدیک به پنجاه اثر تالیفی از خود به جای گذاشت و فرزندی دانشور به نام علّامه میرزا محمّدعلی اردوبادی (۱۳۱۲-۱۳۸۰ق) پرورش داد امّا گمنام مانده و به جز معدودی از منابع که آن‌ها نیز از طریق این فرزند دانشمند بر احوال وی مطّلع شده‌اند، خبری از این عالم گرانقدر حتّی در شماری از کتاب‌های تراجم نگاری برجای نمانده است. نام اردوبادی را گاه، محمدقاسم [۱]
اردوبادی، ابوالقاسم. شهاب مبین، نسخه خطی آستان قدس رضوی. تحریر: یوسف بن اسماعیل اردوبادی، ربیع الاول ۱۳۲۰. شماره ۳۶۱۵۰، برگ آخر.
و گاه ابوالقاسم نوشته‌اند. معلم حبیب آبادی می‌نویسد: «ظاهراً نام اصلی او قاسم بوده و برای احترام، گاهی محمدقاسم و گاهی ابوالقاسم می‌گفته‌اند». [۳]
معلم حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، ج۶ ص۲۰۶۱، اصفهان: مؤسسه نفائس مخطوطات، ۱۳۵۵.
اردوبادی را منسوب به اُردباد یا اوردباد، که شهری در مرز بین آذربایجان و قوقاس نزدیک نهر ارس است می‌دانند. اردوبادی به سال ۱۲۷۴ق در اردوباد متولد شد. ۲ - تحصیلاتاردوبادی در سال ۱۲۹۱ق برای تحصیل علم به تبریز [۵]
صدر، سید حسن، تکملة امل الآمل، ج۶، ص۳۲۲، تحقیق: حسین علی محفوظ، عبدالکریم دباغ، عدنان دباغ. بیروت: دار المؤرخ العربی، ۱۴۲۹ ق./ ۲۰۰۸ م. ۶ جلد.
و در سال ۱۲۹۸ق به نجف رفت. [۶]
اردوبادی، محمدعلی، موسوعة العلامة الاوردبادی، ج۱۷، ص۱۷، تحقیق: سید مهدی شیرازی. کربلا: مکتبة العتبة العباسیة المقدسة، ۱۴۳۶ ق./ ۲۰۱۵ م. ۲۵ جلد.
از برخی از اساتید او می‌توان به میرزا محمدحسن شیرازی اشاره کرد که روحیۀ دفاع از دین در برابر خصم، در ایشان مثال زدنی بود. [۷]
مهدوی، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر، ج۱ ص۳۵۳-۳۵۸.
این رویکرد به اردوبادی نیز منتقل شد.در مدّت اقامت در نجف، ارتباط او با تبریز و قفقاز و اردوباد پیوسته ادامه داشت، به گونه‌ای که کتاب الشهاب المبین را در سال ۱۳۱۹ق در جواب یکی از رساله‌های ضد قرآن نوشت که در آن منطقه منتشر شده بود. نام این رسالۀ ضد قرآن یا نویسندۀ آن از سوی اردوبادی معیّن نشده و در جستجوها نیز به دست نیامده است. از آرای متفاوت اردوبادی در این کتاب که کار او را از دیگران متفاوت می‌کند نگاه ویژۀ او به قصه و کارکرد آن در قرآن و استناد به نهج البلاغه به عنوان شاگردی از شاگردان امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) اشاره کرد. اردوبادی علاوه بر فقه و اصول، در زمینۀ کلام و تبیین عقاید و دفاع از قرآن و نبوت خاتم الانبیاء تلاش‌هایی کرد، به گونه‌ای که آثار مکتوبش نشان می‌دهد و برخی از مناظرات خود در دیار آذربایجان با افراد بابی و مسیحی را گزارش می‌کند. همچنین تسلط او بر زبان عبری و متون اصلی عهدین چنانکه از کتاب الشهاب المبین بر می‌آید در همین راستا قابل ذکر است. ۳ - شاگرداندر زمرۀ شاگردان اردوبادی نیز می‌توان به فرزندش، میرزا محمّدعلی اردوبادی (۱۳۱۲-۱۳۸۰ق) محقّق معروف حوزۀ نجف اشاره کرد. ۴ - آثاراردوبادی صاحب حدود پنجاه کتاب کوچک و بزرگ به زبان‌های فارسی، عربی و ترکی است که به جز سه مورد، آن هم به صورت چاپ سنگی در زمان حیاتش، هیچ کدام به چاپ نرسیده امّا نُسخ خطی آن‌ها موجود و در دسترس است. برخی از آثار ایشان نیز در زمینۀ عقاید و دفاع از نبوّت و قرآن است همانند: کتاب القبسات فی الاصول الخمسه، مناهج الیقین فی الرّد علی النصاری، الشهب الثاقبة فی الردّ علی القول بوحدة الوجود، رجوم الشیاطین فی النقد علی تفسیر میرکریم القاضی البادکوبی باللغة الترکیه، السهام النافذة فی الردّ علی البابیّه و نظایر اینها. در زمینۀ فقه با نوشتن یک دورۀ کامل فقه استدلالی به زبان عربی و نیز چند رسالۀ فتوایی توانایی خود را در این حوزه نشان داد. ۵ - پانویس
۶ - منبع• پایگاه اطلاع رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «میرزا ابوالقاسم اردوبادی»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۰۹/۱۸. رده‌های این صفحه : دانش آموختگان حوزه تبریز | دانش آموختگان حوزه نجف | درگذشتگان سال 1333 (قمری) | زادگان سال 1274 (قمری) | شاگردان میرزای شیرازی | عالمان شیعه قرن 13 (قمری) | عالمان شیعه قرن 14 (قمری) | فقیهان شیعه قرن 13 (قمری) | فقیهان شیعه قرن 14 (قمری) | متکلمان شیعه قرن 13 (قمری) | متکلمان شیعه قرن 14 (قمری) | محدثان شیعه قرن13(قمری) | محدثان شیعه قرن14(قمری) | نویسندگان شیعه قرن 14 (قمری)
|